Եվ
ահա քանի տարի է անցել այն օրվանից, երբ մարդկանց հայացքներն ու անհատակ աչքերը` լի
հուզմունքի, ուրախության ու միաժամանակ տխրության պատառիկներով, վերջին անգամ անցան
իմ անթափանց մարմնի վրայով, ու ես, կարծես ստանալով նրանց սրտերի ջերմությունն ու պրկելով
վերջին ուժերս, գոչեցի մի այնպիսի անհավատալի ուժգնությամբ, որ գոչյունիս հնչյունները,
անվերջ տատանվելով օդի ալիքներում, արձագանքեցին շատ երկար: Արձագանքը բարձրաձավ էլ
ավելի վերև, մեծացավ, ընդլայնվեց, գրավեց ողջ հորիզոնն ու վերջապես սկսեց ծանրանալ:
Շուտով թուլացավ հաճախականությունը, և ձայնը սկսեց նվազել, դանդաղորեն մարել, ու մարեց
հավիտյան: Եվ տարիներ շարունակ ես չեմ նայում մարդկանց աչքերի մեջ, այլևս չեմ լսում
ոչ մի ձայն ու հատկապես հզոր արձագանքն այն ձայնի, որն, ի սկզբանե ապրելով իմ մեջ,
հանկարծ կարծես ճեղքում էր մութ հոգիս, անցնում մազերիցս հյուսված օվալաձև պատուհանի միջով ու բարձրանում երկինք:
Ու հիմա ինձ թվում է` հեռացել եմ ինքս ինձնից, իմ սիրելիներից, իմ հայրենիքից, թեև
փաստական հայրենիքս լքել եմ դեռ էլ ավելի վաղ, քան լքեց ինձ իմ արձագանքը: Սարսափելի
է հնչում հարյուրամյակ բառը, սակայն կես դարը կամ հիսուն տարին էլ նույնչափ սարսափելի
են, եթե խոսքը գնում է քո ապրած, կամ էլ չապրած կյանքի մասին: Հիսուն տարի առաջ ես,
մի խումբ ընկերների ու օտարականների հետ հեռացա Նակացուգավայից` թողնելով ճապոնական Գիֆուի բոլոր հրաշքներն ու իհարկե
նաև սարսափներն անցյալում: Բայց ով կմտածեր, որ նույնիսկ ամենաամուր ընկերությունը,
որ ստիպեց մեզ խաչ քաշել մի ամբողջ պատմության վրա ու մի` վախ ներշնչող համարձակությամբ
առաջ գնալ ստեղծելու լրիվ նոր ու անհայտ պատմություն, կարող էր հօդս ցնդել ուղիղ մեկ
վայրկյանում: Հիշում եմ, երբ հիսուն տարի առաջ
անցնում էինք ժամանակին իմպերիալիստական մայրաքաղաք Կյոտոյի Օհաշի կամրջով, նա նվիրեց
ինձ այն դեղին կտորե վզկապը, որը մինչև
հիմա կախված է իմ պահարանում` շագանակագույն թիկնոցիս
կողքին: Վերջինս միշտ իմ հագին էր: Նրա երկար ու բարակ մատները սահում էին այդ թիկնոցի
վրայով, ու նա մեղմորեն շշնջում էր իմ ականջին. “Ներշնչանքը կին է, Նիմաքե Գակկի, ու
քո իդեալական մարմինն իմ ներշնչանք է”: Նա շոյում էր բրոնզագույն մազերս, պատմում այն գրքերից, որոնք իր մեջ արթնացրել էին
մի հետաքրքիր սեր, որը նա կոչում էր սեր ներաշխարհի հանդեպ: Ու ինչ էր այդ ներաշխարը
նրա պատկերացմամբ? Արդյոք անսեռ, զուրկ իրական աշխարհի հետ որևէ թվային կապից ու ոչ
տարածական ինչ-որ ցնորք չէ?ր, որ նա փորձում էր նյութականացնել, ու համոզված էր, որ
գտել է այդ ամենն իմ մեջ: “Հոգիդ ջերմահաղորդիչ
մետաղ է. երբ ես քո կողքին եմ, փոխանցում ես ինձ քո ջերմությունը”,- ասում էր նա:
Ու մենք հեռանում էինք Նակացուգավայից` ջերմացնելով
իրար ու փորձելով մտապահել ամեն վայրկյանը, քանի որ քաջ գիտակցում էինք, որ ամենայն
հավանականությամբ այլևս հետ չէինք վերադառնալու ու չէինք սրճելու նրա սիրելի սրճարանում,
ինչպես և չէի տեսնելու ես նրան արբած, Գիֆուի հայտնի պանդոկներից մեկում հայհոյելիս:
Այլևս չկա այս պատկերներից և ոչ մեկը, ու միակ բանը, որ մինչև հիմա ինձ հետ է, շագանակից
պատրաստվող կուրիկինտոն կոչվող նրբահամ թխվածքաբլիթի բույրն է, որ սիրում էր ուտել
նախաճաշին քեռի Մարտինը: Գուցե տարօրինակ
թվա, բայց չեմ կարողանում մոռանալ նաև “Մինո Վաշի” կոչվող թղթի, այո, հենց այդ` սովորական
թղթից առավել բարակ, սակայն ավելի ամուր ու պինդ թղթի բույրը, որի վրա Մարտինը պատկերում էր իմ նկարը: Բայց էլ ավելի
հետաքրքիր է այն փաստը, որ երևակայությանդ մեջ տպավորվում են ոչ միայն այն դեպքերն
ու դեմքերը, որոնք տեղի են ունեցել կամ որոնց հանդիպել ես քո կյանքում, այլ նաև այնպիսի
բաներ, որոնք տեղի են ունեցել ասենք օրինակ պապերիդ հետ: Երբ սկսում եմ քրքրել հիշողությունս,
հասնել իմ ծննդավայր, մտովի բարձրանալ Օնտակեի գագաթն ու երազել “մինո վաշի” բույրի
մասին, հիշողությունս ակամայից սկսում է վազել հետ, անընդհատ հետ ու հասնել այնտեղ,
որտեղ ես երբեք չեմ եղել: Գնում է այդ ամուր թղթի հետևից, հասնում ճապոնական զորքին
ու հետևում այն զինվորներին, ովքեր խնամքով կտրում էին “մինո վաշին”, որը դարձել էր
Համաշխարհային պատերազմը խորհրդանշող իրերից
մեկը: Հիմա չկա քեռի Մարտինի պապը, չկա Մարտինը, վաղուց անհետացել ու չքացել է մեր բարեկամական կապը, սակայն իմ ուղեղի մի հատվածում
ես չգիտեմ ինչպես և ինչու տեսնում եմ նրա պապին` զինվորական համազգեստով: Տեսնում եմ
նաև նրան, ով ազատեց ինձ իմ աներևույթ հիշողությունների շղթաներից ու նվիրեց մի ողջ
կյանք` խլելով նախկինը: “Ես համաձայն չեմ այն տղամարդկանց հետ, ովքեր պնդում են, թե
իրենց սիրելի կինը պատկանում է իրենց, սակայն դու, Գակկի, իրավամբ պատկանում ես ինձ,
որպես իդեալական անձնավորում մի երևույթի, որն ավաղ անիդեալական է”,- ասում էր նա ինձ,
երբ կորցնում էր հավատը իրեն շրջապատողների նկատմամբ,- “Սակայն դու էլ շողոքորթ ես
ու հպարտ, միշտ սպասում ես, որ ես քեզ հիշեմ, իսկ դու երբեք չես հիշում ինձ”: Հաճախ էր կրկնում նա այս խոսքերը, ու հիմա
կուզեի ամեն ինչ մոռանալ ու ապացուցել նրան
իր սխալ լինելը, սակայն անկարող եմ: Եթե նրա` իմ շողոքորթ ու հպարտ լինելու մասին պատկերացումը
կատարյալ սուտ էր, ապա էլ ավելի կատարյալ էր սուտն իմ իդեալական լինելու մասին, քանզի
նա կատարելության գաղափարի մեջ փնտրում էր ինչ-որ համակերպում, ներողամտություն ու հնազանդություն, որը, սակայն, չկար իմ մեջ…
Ապրում
էինք Նոր Օռլեանի հյուրանոցներից մեկում, ես հազվադեպ էի դուրս գալիս համարից ու իհարկե
միայն նրա ուղեկցությամբ: Իսկ նա երեկոներն անց էր կացնում այս քաղաքի կյանքից բխող
բոլոր ձևերով, օրենքներով ու ավանդույթներով: Զավեշտալի է, որ այն մարդն, ով ժամանակին
Նակացուգավայում փոստատար էր աշխատել, այժմ էլ շարունակում է իր գործունեությունը,
սակայն ծրարների փոխարեն գաղափարներ ու տրամադրություն
էր փոխանցում: Այս միտքն այցելում էր ինձ, երբ նրա փոքր-ինչ գինովցած դեմքը ներս
էր մտնում մեր սենյակի դռնից, ու նա միանգամից քայլերն ուղղում էր դեպի ինձ. մենք գրկախառնվում
էինք, ու մեր տրամադրությունն ու զգացմունքները միախառնվում էին` ստեղծելով մի յուրահատուկ
մթնոլորտ: Ինձ հաճախ թվում էր` նրա խոսքերն ինձ չեն ուղղված, և ես ուզում էի նրան ասել
“Այդ ես եմ, Գակկին”, սակայն լռում էի: Միգուցե
ինձ դուր էր գալիս այդ երկակի խաղը: Այդժամ լռում էին բոլորը, նույնիսկ նորօռլեանական
ջազի հնչյուններն ու Միսիսիպին…
Ավաղ,
վերջացան ու գնացին նաև այդ լռության, բայց միևնույն ժամանակ մելոդիկությամբ լի վայրկյանները:
Անհեթեթություն է, սակայն նրա կապն արտաքին աշխարհի հետ ի վերջո ավարտին հասցրեց մեր
հարաբերությունները: Մի օր, երբ մենք արդեն ապրում էինք Վիեննայում, նա վերադարձավ
սարսափելի վատ տրամադրությամբ: Ինձ համար չափազանց անսպասելի էր, որ նա չարտաբերեց
ոչ մի բառ, չողջունեց ինձ ու առաջին հերթին մոտեցավ սեղանին: Նա վերցրեց գինու դատարկ
բաժակը, մի քանի վայրկյան զննեց այն, իսկ հետո ամբողջ ուժով հարվածեց գետնին: Ապակու
կտորները ցրվեցին ամբողջ հատակով մեկ, իսկ կտորներից ամենամեծն ընկավ ուղիղ ոտքերիս
մոտ: Ես վախից ճչացի, իսկ նա հանեց կոշիկները, մերկ ոտքերով մոտեցավ ինձ, արձակեց մազերիս փունջն ու խնդրեց այլևս երբեք
չխոսել իր հետ: Նոր Օռլեանի “Կատրինա”-ն խլել էր նրանից իր անիդեալական սիրելի Ժոզեին,
ու նա նախընտրեց մոռանալ իր իդեալական Գակկիին: Նրա մեջ տեղակայվեց վշտի անսասան այսբերգն,
իսկ իմ մեջ `վիրավորանքի կատաղի տորնադոն: Այդ օրվանից նա կորցրեց իր կիթառը, այսինքն`
ինձ: Այդ օրվանից նա չստեղծեց նոր երգեր`շոյելով լարերս: Այդ օրվանից մենք լռեցինք:
No comments:
Post a Comment